Hướng dẫn khoa học điều trị bệnh về Tai Mũi Họng: tầm quan trọng của việc sử dụng hàng ngày nước muối. 

Giữ sạch đường thở vai trò không thể thiếu của việc sử dụng nước muối hàng ngày trong điều trị bệnh về Tai Mũi Họng

Tầm quan trọng của việc chăm sóc hệ hô hấp

Hệ thống Tai Mũi Họng (TMH) là cửa ngõ đầu tiên của cơ thể tiếp xúc với môi trường bên ngoài. Vì vậy, các bệnh về Tai Mũi Họng như viêm mũi dị ứng, viêm xoang hay cảm lạnh thông thường luôn là vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống.

Trong các phương pháp hỗ trợ điều trị và phòng ngừa, rửa mũi bằng nước muối đã được các tổ chức y tế và chuyên gia TMH trên toàn thế giới khuyến nghị. Đây là một phương pháp đơn giản, an toàn và có thể sử dụng hàng ngày để duy trì sức khỏe đường hô hấp.

Cơ chế hình thành và triệu chứng thường gặp của bệnh Tai Mũi Họng

Cơ chế hình thành các bệnh lý về mũi xoang

Các bệnh lý phổ biến như viêm mũi, viêm xoang hình thành khi niêm mạc mũi và xoang bị viêm, sưng tấy do các tác nhân gây hại:

• Tác nhân gây dị ứng (Dị nguyên): Bụi bẩn, phấn hoa, lông thú, nấm mốc gây ra phản ứng viêm quá mức ở người mắc viêm mũi dị ứng.
• Vi sinh vật: Virus (gây cảm lạnh) hoặc vi khuẩn gây ra tình trạng nhiễm trùng cấp hoặc mãn tính.
• Ô nhiễm môi trường: Bụi mịn, khói thuốc lá, hóa chất kích thích niêm mạc, làm suy giảm chức năng tự làm sạch của mũi (hệ nhầy – lông chuyển).

Khi niêm mạc bị viêm, cơ thể sẽ tiết ra nhiều dịch nhầy đặc hơn, gây ứ đọng, bít tắc các lỗ thông xoang và tạo môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển, khiến triệu chứng ngày càng nghiêm trọng. 

Dấu hiệu nhận biết và biến chứng tiềm ẩn

Các triệu chứng phổ biến:

• Nghẹt mũi/Tắc mũi: Cảm giác khó thở, đặc biệt vào ban đêm hoặc khi nằm.
• Chảy mũi: Dịch mũi trong (dị ứng, virus) hoặc đặc, có màu (nhiễm khuẩn).
• Đau/Nặng mặt: Thường ở vùng trán, gò má hoặc giữa hai mắt (đặc trưng của viêm xoang).
• Hắt hơi, ngứa mũi/họng.

Biến chứng nghiêm trọng (nếu không được xử lý):Nếu dịch nhầy và vi khuẩn ứ đọng kéo dài, có thể dẫn đến các biến chứng gần kề như Viêm tai giữa (đặc biệt ở trẻ em do vòi nhĩ ngắn), viêm họng mãn tính

Hỗ trợ điều trị khoa học vai trò của nước muối trong việc chăm sóc mũi họng

Theo Hướng dẫn Chuẩn đoán và Điều trị một số bệnh về Tai Mũi Họng được ban hành kèm theo Quyết định số 5643/QĐ-BYT ngày 31/12/2015 của Bộ trưởng Bộ Y tế, điều trị viêm xoang mũi cấp tính có thể sử dụng các loại thuốc làm ẩm mũi, làm loãng dịch tiết mũi như nước muối sinh lý, hoặc điều trị hỗ trợ như rửa mũi, hút mũi đỡ nghẹt mũi (1) 

Sử dụng nước muối đã được chứng minh lâm sàn là một biện pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả.

Cơ Chế Tác Động Của Nước Muối

Theo các khuyến nghị từ giới y khoa, cơ chế tác động của nước muối bao gồm:

1. Làm Sạch Cơ Học 

Nước muối giúp cuốn trôi và loại bỏ các thành phần gây hại ra khỏi khoang mũi:

• Loại bỏ dị nguyên: Bụi bẩn, phấn hoa, lông thú và chất gây dị ứng bám trên niêm mạc.
• Hòa tan chất nhầy: Giúp làm loãng các dịch nhầy đặc, đóng vảy hoặc khô cứng, tạo điều kiện cho chúng được đào thải dễ dàng.

2. Cải Thiện Chức năng Hệ Nhầy – Lông Chuyển 

Hệ nhầy – lông chuyển là cơ chế tự bảo vệ quan trọng nhất của mũi. Nước muối, đặc biệt là nước muối ưu trương, có tác dụng:

• Tăng độ ẩm niêm mạc: Giúp niêm mạc không bị khô, giảm kích ứng.
• Phục hồi tần số rung động: Nước muối giúp rửa sạch lớp nhầy bề mặt, khôi phục tần số rung động tối ưu của lông chuyển, giúp chúng vận chuyển dịch nhầy và chất bẩn ra khỏi xoang hiệu quả hơn.

3. Giảm Phù nề và Cải thiện Triệu chứng Viêm 

Đối với nước muối ưu trương, cơ chế thẩm thấu đóng vai trò quan trọng:

• Kéo nước ra ngoài: Nồng độ muối cao hơn niêm mạc sẽ tạo áp lực thẩm thấu, kéo dịch thừa ra khỏi tế bào bị phù nề.
• Giảm nghẹt mũi: Quá trình này giúp giảm sưng niêm mạc, mở rộng đường thở, giảm triệu chứng nghẹt mũi một cách tự nhiên mà không cần dùng thuốc co mạch (giúp tránh hiện tượng lạm dụng thuốc).

Phương pháp và tần suất sử dụng hàng ngày để đạt hiệu quả tối đa

Việc sử dụng hàng ngày nước muối không chỉ dành cho những lúc bị bệnh mà còn là thói quen phòng ngừa:

• Khi khỏe mạnh: Rửa mũi 1-2 lần/ngày (sáng sau khi thức dậy hoặc tối trước khi ngủ) giúp loại bỏ bụi bẩn tích tụ trong ngày, đặc biệt quan trọng với người sống trong môi trường ô nhiễm hoặc có tiền sử viêm mũi dị ứng.
• Khi bị bệnh (Cảm lạnh, Viêm xoang): Tăng tần suất rửa mũi lên 3-4 lần/ngày. Rửa mũi trước khi dùng thuốc xịt mũi đặc trị sẽ giúp thuốc hấp thu hiệu quả hơn.
• Sau phẫu thuật xoang: Việc rửa mũi bằng nước muối là bắt buộc theo chỉ định của bác sĩ để loại bỏ vảy, mảnh vụn, máu đông, hỗ trợ lành vết thương và tái tạo niêm mạc.

Lưu ý: Cần sử dụng các dụng cụ rửa mũi chuyên dụng (bình rửa, dây hút, chai xịt) để đảm bảo kỹ thuật đúng, tránh sặc hoặc đẩy dịch lên tai giữa.

Kết Luận và Lời Khuyên Y Khoa

Việc sử dụng hàng ngày nước muối sinh lý hoặc ưu trương là nền tảng vững chắc trong việc điều trị và phòng ngừa các bệnh về Tai Mũi Họng. Đây là giải pháp an toàn, không có tác dụng phụ nếu thực hiện đúng cách, giúp phục hồi khả năng tự bảo vệ của niêm mạc mũi.

Tuy nhiên, nếu các triệu chứng bệnh về Tai Mũi Họng kéo dài hơn 7-10 ngày, đi kèm với sốt cao, đau đầu dữ dội hoặc mất khứu giác, bạn cần ngay lập tức thăm khám bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để được chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Không nên tự ý điều trị các bệnh lý mãn tính hoặc nhiễm khuẩn nặng.

Tài liệu tham khảo

Bệnh C. Q. L. K. C. (2016, June 22). Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh về tai mũi họng. kcb.vn. https://kcb.vn/phac-do/huong-dan-chan-doan-va-dieu-tri-mot-so-benh-ve-tai-mui-hong.html